I wyrok w sprawie kredytów frankowych
W dniu 15 czerwca 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał orzeczenie w sprawie C-520/21 dotyczącej pytania prejudycjalnego zgłoszonego przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie. Pytanie to dotyczyło możliwości żądania przez strony umowy kredytowej (bank i konsumenta) dodatkowych świadczeń, jeśli umowa ta zostanie uznana za nieważną z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych. W przypadku takiego uznania, strony będą miały prawo do zwrotu wszystkich pieniędzy wpłaconych w ramach tej umowy (bank - kapitał kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych), wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od momentu wezwania do zapłaty. Ponadto, strony będą mogły również domagać się innych świadczeń, takich jak wynagrodzenie, odszkodowanie, zwrot kosztów lub waloryzacja świadczenia. Pytanie prejudycjalne dotyczyło zarówno roszczeń frankowiczów przeciwko bankowi o dodatkowe świadczenia, wynagrodzenie, odszkodowanie, zwrot kosztów lub waloryzację świadczenia, wynikających z czasowego pozbawienia możliwości korzystania ze swoich pieniędzy, jak i roszczeń banków przeciwko frankowiczom o wynagrodzenie za korzystanie z udostępnionego kapitału.
Zasadnym jest aby przypomnieć, że w tej sprawie w dniu 16 lutego 2023 roku Rzecznik Generalny Anthony Michael Collins wydał opinię, zgodnie z którą artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich powinny być interpretowane w taki sposób, że konsumenci mają prawo żądać od banku dodatkowych świadczeń, jeśli umowa była od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych. Jednocześnie, Rzecznik stwierdził, że te same przepisy nie pozwalają bankowi na dochodzenie dodatkowych świadczeń oprócz zwrotu pieniędzy wpłaconych na podstawie umowy oraz odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonych od momentu wezwania do zapłaty.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w dniu 15 czerwca 2023 roku wydał orzeczenie dotyczące roszczeń banków i frankowiczów w kontekście umów kredytowych. TSUE stwierdził, że banki nie mogą żądać dodatkowych świadczeń, takich jak wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, od kredytobiorców. Natomiast nie ma przeszkód dla frankowiczów w dochodzeniu takich dodatkowych świadczeń od banków. To orzeczenie ma duże znaczenie praktyczne, ponieważ potwierdza, że roszczenia banków o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału nie mają podstawy prawnej. Dotychczasowa niepewność w tym zakresie hamowała wielu frankowiczów przed zgłaszaniem roszczeń przeciwko bankom. TSUE podzielił pogląd Rzecznika Generalnego i stwierdził, że banki nie mają prawa żądać dodatkowego wynagrodzenia. Taka sytuacja może wpłynąć na banki, skłaniając je do większych ustępstw w propozycjach ugodowych skierowanych do frankowiczów w przypadku unieważnienia umów kredytowych. Obecnie takie propozycje często spotykają się z minimalnymi ustępstwami ze strony banków i nie są akceptowane przez konsumentów. Orzeczenie TSUE może również przyspieszyć postępowanie w przypadku ogłoszenia upadłości Getin Nobel Bank S.A. Przypomnijmy, że pod koniec kwietnia bieżącego roku Bankowy Fundusz Gwarancyjny złożył wniosek o ogłoszenie upadłości tego banku. Jeśli ten wniosek zostanie uwzględniony przez sąd upadłościowy, syndyk nie będzie miał podstaw do dochodzenia roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału od konsumentów, których umowy zostały unieważnione.
II wyrok w sprawie kredytów frankowych
Drugą sprawą, w której TSUE wydał orzeczenie w dniu 15 czerwca 2023 roku, jest sprawa C-287/22. W odpowiedzi na pytanie prejudycjalne Sądu Okręgowego w Warszawie, TSUE stwierdził, że zasada skuteczności i proporcjonalności, wynikająca z artykułu 6 ust. 1 oraz art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG, nie przeszkadza sądom krajowym w zarządzeniu środka tymczasowego, polegającego na zawieszeniu wykonywania umowy kredytowej, która prawdopodobnie zostanie uznana za nieważną ze względu na nieuczciwe warunki umowne. Chodzi tu o możliwość udzielenia przez sąd zabezpieczenia roszczenia konsumentów przeciwko bankowi poprzez wstrzymanie spłaty dalszych rat kredytu w trakcie trwania postępowania. TSUE uznał, że w świetle przepisów europejskich sądy mają takie uprawnienia. Orzeczenia TSUE, korzystne dla frankowiczów, spowodują prawdopodobnie, że sądy w Polsce będą udzielać szerszej ochrony konsumentom i uwzględniać wnioski o wstrzymanie obowiązku spłaty dalszych rat w trybie postępowania zabezpieczającego. Aby zagwarantować pełną ochronę konsumentom w przypadku dochodzenia roszczeń z tytułu nieważnych umów kredytowych ze względu na klauzule niedozwolone, Sądy powinny uwzględniać wnioski o zabezpieczenie tych roszczeń, nawet jeśli konsument nie spłacił kwoty udzielonego kapitału. W tego rodzaju sprawach celem zabezpieczenia jest wcześniejsze uwzględnienie przyszłego merytorycznego orzeczenia, a istotą ochrony prawnej jest jak najszybsze przerwanie obowiązku wykonywania przez konsumenta nieważnej umowy. Takie praktyki powinny również skłonić banki do poszukiwania szybszych sposobów rozliczania się z frankowiczami w przypadku nieważnych umów kredytowych, ponieważ utraciłyby one źródło dochodów z tych umów.